Viêm mũi dị ứng, hay còn gọi là “hay fever”, là tình trạng phổ biến gây ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống của hàng triệu người trên toàn thế giới. Tình trạng này không chỉ gây khó chịu ở vùng mũi như hắt hơi, ngứa, nghẹt mũi, mà còn có thể có ảnh hưởng đến các bộ phận liên quan như tai. Tuy nhiên, không phải ai cũng nhận biết được mối liên hệ chính xác giữa viêm mũi dị ứng và các vấn đề về tai.
1. Viêm mũi dị ứng và hệ thống tai – mũi – họng: Mối liên kết giải phẫu chặt chẽ
Để hiểu vì sao viêm mũi dị ứng có thể gây ra vấn đề về tai, trước hết cần nắm rõ cấu trúc của hệ thống tai – mũi – họng.
Tai, mũi và họng không tồn tại độc lập, mà được kết nối với nhau qua ống Eustachian (hay còn gọi là vòi nhĩ). Ống này nối giữa tai giữa và vùng mũi họng, có nhiệm vụ cân bằng áp suất không khí trong tai giữa và dẫn lưu dịch nhầy ra ngoài.
Khi bạn bị viêm mũi dị ứng, niêm mạc mũi bị viêm và sưng. Quá trình viêm này không chỉ giới hạn ở mũi mà còn lan đến vùng hầu họng – nơi đầu ống Eustachian mở ra. Sự sưng viêm có thể làm hẹp hoặc tắc ống Eustachian, khiến áp suất trong tai giữa bị thay đổi và dịch nhầy khó thoát ra. Đây chính là cơ chế ban đầu gây ra các vấn đề ở tai.
Theo Mayo Clinic, hơn 50% bệnh nhân viêm tai giữa tái phát có tiền sử dị ứng mũi hoặc các bệnh viêm đường hô hấp trên mạn tính. Điều này cho thấy mối liên hệ giữa dị ứng và các bệnh lý tai không chỉ mang tính lý thuyết, mà đã được chứng minh trong lâm sàng.
2. Cơ chế viêm mũi dị ứng ảnh hưởng đến tai
Viêm mũi dị ứng xảy ra khi hệ miễn dịch phản ứng quá mức với các tác nhân gây dị ứng (phấn hoa, bụi nhà, lông động vật, nấm mốc…). Cơ thể giải phóng histamine và các chất trung gian hóa học khác, dẫn đến sưng nề và tăng tiết dịch ở niêm mạc mũi.
Quá trình này ảnh hưởng đến tai theo nhiều cơ chế:
- Tắc nghẽn ống Eustachian
Sưng viêm ở cửa ống Eustachian làm hạn chế khả năng điều hòa áp suất giữa tai giữa và môi trường ngoài. Điều này gây cảm giác ù tai, nghe kém hoặc đầy tức trong tai.
- Tích tụ dịch trong tai giữa
Khi dịch nhầy không được dẫn lưu tốt, nó có thể ứ lại trong tai giữa, tạo môi trường thuận lợi cho vi khuẩn phát triển, dẫn đến viêm tai giữa.
- Thay đổi áp suất và ảnh hưởng đến màng nhĩ
Áp suất âm trong tai giữa kéo màng nhĩ vào trong, làm giảm khả năng rung động và truyền âm thanh, từ đó gây giảm thính lực tạm thời.
Một nghiên cứu trên Journal of Allergy and Clinical Immunology cho thấy, trẻ em bị viêm mũi dị ứng có nguy cơ viêm tai giữa tái phát cao gấp 2–4 lần so với trẻ không bị dị ứng.
3. Các vấn đề về tai thường gặp do viêm mũi dị ứng
- Tắc ống Eustachian (Eustachian Tube Dysfunction – ETD)
Khi ống này bị tắc, bạn sẽ cảm thấy tai bị “nặng nề”, hoặc cảm giác “ì ạch” như khi lên máy bay. Bạn có thể nghe tiếng lách tách khi nuốt hoặc ngáp. Nếu kéo dài, tai có thể đau, nghe giảm đôi chút.
- Viêm tai giữa thanh dịch (Otitis Media with Effusion – OME)
Dịch nhầy đọng sau màng nhĩ mà không bị nhiễm trùng vẫn gây cảm giác đầy, ù tai và giảm thính lực nhẹ. Nếu không điều trị, có thể tiến triển thành viêm tai giữa cấp.
- Viêm tai giữa cấp tính
Khi dịch ứ nhiễm khuẩn, tai giữa có thể bị viêm. Triệu chứng thường gồm đau, sốt, thính lực giảm rõ. Đây là tình huống cần điều trị kháng sinh và chăm sóc y tế.
- Ù tai (tinnitus)
Một số người cảm thấy có tiếng ve ve hoặc rì rì trong tai. Đây là triệu chứng do áp lực thay đổi và tắc nghẽn gây ra, có thể cải thiện khi điều trị dị ứng hiệu quả.
- Giảm thính lực tạm thời
Do sự thay đổi áp suất và dịch trong tai giữa, người bệnh có thể bị giảm thính lực một bên hoặc cả hai bên. Thính lực thường phục hồi khi tình trạng viêm được kiểm soát.
4. Dấu hiệu cảnh báo vấn đề tai do viêm mũi dị ứng
Việc nhận biết sớm các dấu hiệu bất thường giúp điều trị kịp thời, tránh biến chứng mạn tính. Một số dấu hiệu cần lưu ý:
- Cảm giác ù tai, nghe như có tiếng vo ve hoặc tiếng “lùng bùng” trong tai.
- Nghe kém rõ rệt hơn vào mùa dị ứng hoặc khi tiếp xúc với tác nhân gây dị ứng.
- Đau tai, cảm giác đầy tức hoặc áp lực trong tai, đặc biệt khi nuốt hoặc ngáp.
- Trẻ nhỏ có biểu hiện kéo tai, quấy khóc, chậm phản ứng với âm thanh.
Nếu các triệu chứng kéo dài trên 1–2 tuần hoặc đi kèm sốt, đau dữ dội, cần đi khám ngay để được chẩn đoán và xử lý.
5. Điều trị và phòng ngừa
Điều trị viêm mũi dị ứng nhằm mục tiêu kiểm soát phản ứng viêm, giảm các triệu chứng hô hấp – tai mũi họng, đồng thời ngăn ngừa biến chứng ở tai như viêm tai giữa hay ù tai. Phác đồ thường kết hợp nhiều biện pháp, tùy thuộc vào mức độ bệnh và tình trạng tai đi kèm.
Điều trị viêm mũi dị ứng để bảo vệ tai
Điểm mấu chốt là kiểm soát viêm mũi dị ứng ngay từ đầu, vì tình trạng viêm niêm mạc mũi – mũi sau kéo dài sẽ làm rối loạn chức năng vòi Eustach, gây ảnh hưởng tới áp suất trong tai giữa.
- Thuốc kháng histamin (như loratadin, cetirizin, fexofenadin): Giúp giảm hắt hơi, sổ mũi, ngứa mũi. Việc giảm tiết dịch và giảm viêm ở vùng mũi – họng sẽ giảm nguy cơ dịch ứ trong tai giữa.
- Thuốc xịt mũi chứa corticosteroid (fluticason, mometason, budesonid): Giảm viêm mạnh tại chỗ, giảm phù nề niêm mạc mũi và giúp thông thoáng đường dẫn tới vòi Eustach.
- Thuốc co mạch mũi (oxymetazolin, xylometazolin): Có thể dùng ngắn hạn (≤ 5 ngày) để giảm nghẹt mũi nhanh, hỗ trợ thông vòi Eustach, nhưng cần tránh lạm dụng vì dễ gây viêm mũi do thuốc.
- Liệu pháp miễn dịch đặc hiệu (Immunotherapy): Dành cho bệnh nhân dị ứng dai dẳng hoặc không đáp ứng với điều trị thuốc thông thường. Việc giảm nhạy cảm dị nguyên lâu dài sẽ giúp hạn chế tái phát và gián tiếp phòng biến chứng ở tai.
Điều trị các biến chứng về tai nếu đã xảy ra
Nếu viêm mũi dị ứng đã gây biến chứng tai (ví dụ: viêm tai giữa thanh dịch, ù tai, giảm thính lực tạm thời), bác sĩ tai mũi họng sẽ phối hợp điều trị:
- Kháng sinh: Chỉ dùng khi có bằng chứng nhiễm khuẩn (ví dụ: viêm tai giữa mủ cấp).
- Thuốc giảm viêm không steroid hoặc corticosteroid đường uống: Giảm viêm niêm mạc vòi Eustach và tai giữa trong những trường hợp phù nề nhiều.
- Thông khí tai giữa: Một số trường hợp viêm tai giữa thanh dịch kéo dài có thể cần đặt ống thông khí qua màng nhĩ.
- Vật lý trị liệu cho vòi Eustach: Thổi bóng Politzer hoặc tập các động tác như ngáp, nuốt, nhai kẹo cao su để cải thiện thông khí tai.
Vệ sinh mũi và cải thiện môi trường sống
Việc làm sạch mũi thường xuyên sẽ giúp giảm lượng dị nguyên, giữ cho đường mũi – họng thông thoáng, hỗ trợ bảo vệ tai.
- Rửa mũi bằng dung dịch nước muối sinh lý (0,9%) hoặc dung dịch ưu trương (1,5–3%): Giúp loại bỏ bụi, phấn hoa, tác nhân dị ứng.
- Giữ ẩm không khí: Sử dụng máy tạo ẩm trong mùa hanh khô hoặc khi dùng điều hòa lâu.
- Tránh dị nguyên: Giặt chăn ga định kỳ, tránh nuôi thú trong phòng ngủ nếu bị dị ứng lông thú, hạn chế mở cửa sổ khi mùa phấn hoa cao điểm.
Phòng ngừa tái phát và bảo vệ tai lâu dài
- Theo dõi và tái khám định kỳ với bác sĩ tai mũi họng, đặc biệt ở trẻ em – nhóm dễ bị viêm tai giữa do cấu trúc vòi Eustach ngắn và nằm ngang.
- Xử lý sớm đợt dị ứng: Khi có dấu hiệu hắt hơi, ngạt mũi, sổ mũi, cần dùng thuốc sớm theo hướng dẫn để ngăn viêm lan tới tai.
- Tập thói quen thở bằng mũi thay vì bằng miệng, giúp lọc và làm ấm không khí, giảm kích thích niêm mạc họng và vòi Eustach.
- Chế độ dinh dưỡng và lối sống: Ăn đủ chất, bổ sung vitamin C, D, kẽm để hỗ trợ miễn dịch; ngủ đủ giấc; tránh hút thuốc lá hoặc môi trường có khói thuốc.
Viêm mũi dị ứng không chỉ gây ngứa mũi và hắt hơi; nó còn có thể ảnh hưởng đến tai thông qua cơ chế viêm lan và tắc nghẽn ống Eustachian. Các vấn đề tai có thể gặp gồm: cảm giác đầy, ù tai, giảm thính lực tạm thời, viêm tai giữa… Đặc biệt trẻ em dễ bị hơn do cấu trúc tai của các em chưa phát triển hoàn thiện.
Điều trị hiệu quả viêm mũi dị ứng là cách tốt nhất để ngăn ngừa biến chứng tai. Nếu có biểu hiện tai kéo dài, hãy đi khám sớm để bảo vệ thính lực và ngăn ngừa tổn thương nghiêm trọng.
>>>>> Tìm hiểu thêm thông tin về các bệnh lý Tai Mũi Họng tại đây!
