Trẻ nhỏ vốn tò mò bẩm sinh, và bản năng tò mò bẩm sinh này luôn thôi thúc các bé khám phá thế giới xung quanh. Tuy nhiên, giai đoạn đặc biệt này cũng mang đến những thách thức riêng, đặc biệt là liên quan đến sức khỏe. Vì hệ miễn dịch vẫn đang trong giai đoạn phát triển, các bé dễ mắc các bệnh về tai, mũi, họng, ảnh hưởng đến sự phát triển toàn diện và sức khỏe tổng thể.
Chăm sóc Tai Mũi Họng Nhi khoa bao gồm những gì?
Là cha mẹ, chắc hẳn bạn luôn quan tâm đến sức khỏe của con, đặc biệt là những bệnh liên quan đến tai, mũi, họng – nhóm bệnh rất hay gặp ở trẻ nhỏ. Tại Việt Nam, chuyên khoa Tai Mũi Họng Nhi tập trung vào việc khám, chẩn đoán, phòng ngừa và điều trị các vấn đề về hô hấp và thính giác của trẻ em. Điểm khác biệt là bác sĩ Tai Mũi Họng Nhi hiểu rõ đặc thù của trẻ: cơ địa còn non nớt, dễ mắc bệnh, đồng thời các em cũng cần được thăm khám bằng cách nhẹ nhàng, kiên nhẫn để tránh gây sợ hãi hay khó chịu.
Trong một buổi khám thông thường, bác sĩ Tai Mũi Họng sẽ tiến hành quan sát tai, mũi và họng bằng đèn chuyên dụng hoặc kính hiển vi để tìm ra nguyên nhân khiến bé khó chịu (như viêm họng, tắc nghẹt mũi, hay chảy dịch tai). Nếu cần thiết, bác sĩ có thể đề nghị làm thêm nội soi tai mũi họng – đây là thủ thuật khá phổ biến hiện nay tại các bệnh viện và phòng khám ở Việt Nam. Thiết bị nội soi rất nhỏ gọn, được thiết kế phù hợp cho trẻ, giúp bác sĩ quan sát rõ ràng bên trong mà vẫn hạn chế tối đa cảm giác khó chịu.
Nhờ vậy, phụ huynh sẽ nhận được kết quả chẩn đoán chính xác hơn, từ đó bác sĩ đưa ra hướng điều trị phù hợp, giúp con sớm thoải mái và hồi phục sức khỏe.
Các bệnh lý tai mũi họng thường gặp ở trẻ em
Trẻ nhỏ ốm vặt là chuyện bình thường, bởi đó là một phần của quá trình phát triển. Tuy nhiên, so với người lớn, trẻ em dễ bị bệnh hơn và dễ gặp biến chứng liên quan đến tai, mũi, họng. Thực tế, nhiều nghiên cứu cho thấy có tới 2/3 trẻ từng bị viêm tai giữa cấp tính (một dạng nhiễm trùng tai) trước khi tròn 3 tuổi.
Điều này có thể giải thích do cơ thể và hệ miễn dịch của trẻ chưa hoàn thiện. Ngoài ra, vòi nhĩ – ống nhỏ nối giữa họng và tai giữa – ở trẻ còn ngắn và hẹp, khiến vi khuẩn và virus dễ xâm nhập hơn, dẫn đến nhiễm trùng tai. Khi đi học mẫu giáo hay thường xuyên tiếp xúc với nhiều người, trẻ lại càng dễ “lây chéo” virus, vi khuẩn gây bệnh.
Vì cơ thể trẻ còn non nớt, nhiều bệnh tai mũi họng không dễ nhận ra ngay. Trẻ có thể chỉ quấy khóc, biếng ăn, ngủ không ngon hoặc than đau ở mức độ mơ hồ. Nếu cha mẹ bỏ qua, bệnh có thể kéo dài, ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất và trí tuệ, thậm chí trong một số trường hợp nặng có thể nguy hiểm đến tính mạng.
Chính vì vậy, việc hiểu rõ các bệnh tai mũi họng thường gặp ở trẻ em sẽ giúp cha mẹ biết khi nào nên đưa con đi khám chuyên khoa, để con được điều trị kịp thời và an toàn.
1. Nhiễm trùng tai
Nhiễm trùng tai thường phổ biến ở trẻ em hơn người lớn và có thể khó phát hiện. Nguyên nhân thường là do vi khuẩn, dịch, chất nhầy hoặc các vi sinh vật khác làm tắc nghẽn vòi nhĩ, vốn giúp dẫn lưu dịch và cân bằng áp suất không khí bên trong tai.
Các dấu hiệu và triệu chứng phổ biến cần chú ý:
- Ăn uống bất thường
- Không giật mình khi nghe thấy tiếng động lớn hoặc không phản ứng khi nghe tên mình
- Sốt
- Dịch tiết ra từ tai
- Thường xuyên kéo hoặc giật tai
- Trẻ quấy khóc nhiều hơn, đặc biệt là vào giờ đi ngủ
- Mất thăng bằng
- Buồn nôn và/hoặc nôn
2. Mất thính lực
Mất thính lực ở trẻ em có thể xảy ra ở mức độ từ nhẹ đến nặng, và ảnh hưởng đến một hoặc cả hai tai. Nếu bạn nhận thấy con mình nghe kém, không phản ứng với âm thanh hoặc có biểu hiện bất thường về lời nói, hãy đưa trẻ đi khám bác sĩ Tai Mũi Họng sớm. Ngay cả tình trạng nghe kém nhẹ cũng có thể ảnh hưởng lớn đến khả năng phát triển ngôn ngữ và giao tiếp của trẻ.
Dựa vào nguyên nhân, mất thính lực thường chia thành 2 dạng:
- Mất thính lực tiếp nhận: Xảy ra khi dây thần kinh thính giác hoặc ốc tai (tai trong) bị tổn thương hoặc bất thường bẩm sinh. Tình trạng này thường gây nghe kém vĩnh viễn, khó hồi phục.
- Mất thính lực dẫn truyền: Xảy ra khi âm thanh không đi qua được tai ngoài hoặc tai giữa. Nguyên nhân có thể do ráy tai nhiều, dịch ứ trong tai giữa, thủng màng nhĩ hoặc dị vật trong tai. Tin vui là dạng mất thính lực này thường có thể điều trị được bằng thuốc, lấy ráy tai hoặc phẫu thuật.
Các dấu hiệu cha mẹ nên lưu ý gồm:
- Trẻ chậm nói, nói ít hoặc ngừng bập bẹ âm thanh như những trẻ cùng tuổi.
- Không phản ứng khi được gọi tên hoặc khi có tiếng động lớn.
- Lời nói không rõ ràng, phát âm sai nhiều.
- Thường xuyên tăng âm lượng TV, điện thoại hoặc ngồi rất gần thiết bị phát tiếng.
3. Đau họng
Đau họng ở trẻ thường khiến con khó chịu, có cảm giác rát, ngứa hoặc đau ở vùng cổ họng, đặc biệt là khi nuốt. Nguyên nhân thường gặp nhất là do nhiễm virus đường hô hấp (ví dụ cảm cúm, viêm họng do virus). Tuy nhiên, đôi khi đau họng cũng có thể do viêm họng liên cầu khuẩn (một dạng viêm họng do vi khuẩn, ít gặp hơn nhưng nguy hiểm hơn) hoặc viêm amidan.
Cha mẹ nên chú ý đến các dấu hiệu sau nếu nghi ngờ con bị đau họng:
- Hơi thở có mùi hôi bất thường.
- Vùng họng phía sau đỏ, sưng tấy khi quan sát bằng mắt thường.
- Hai bên cổ bé có thể thấy hạch sưng to hoặc ấn vào thấy cứng, đau.
- Xuất hiện các mảng trắng hoặc đốm trắng ở họng hoặc trên amidan.
- Trẻ kêu đau khi nuốt, có thể nuốt khó.
- Biếng ăn, biếng uống, thậm chí từ chối hoàn toàn đồ ăn thức uống vì đau rát.
4. Viêm xoang
Viêm xoang ở trẻ em là tình trạng niêm mạc xoang bị viêm và sưng, có thể diễn ra cấp tính (ngắn hạn) hoặc mãn tính (kéo dài). Nguyên nhân thường gặp bao gồm: dị ứng, cảm lạnh thông thường, nhiễm virus cúm, vi khuẩn hoặc nấm. Khi xoang bị viêm, các lỗ thông xoang bị tắc nghẽn, dịch không thoát ra ngoài được mà ứ đọng lại, tạo môi trường thuận lợi cho vi trùng và vi khuẩn phát triển, gây ra tình trạng đau nhức, nặng mặt và khó chịu cho trẻ.
Ở trẻ nhỏ, viêm xoang khá phổ biến vì hệ thống xoang chưa phát triển hoàn chỉnh và đường thở còn hẹp. Trẻ thường dễ bị tái phát khi thời tiết thay đổi, tiếp xúc khói bụi hoặc môi trường máy lạnh.
Tin vui là viêm xoang cấp tính (mới khởi phát, kéo dài vài ngày đến vài tuần) thường có thể tự khỏi nếu trẻ được nghỉ ngơi, chăm sóc tốt và uống đủ nước. Tuy nhiên, cha mẹ không nên chủ quan, vì nếu bệnh kéo dài hoặc chuyển sang viêm xoang mạn tính, trẻ có thể gặp các biến chứng như viêm tai giữa, viêm phế quản, viêm phổi, thậm chí ảnh hưởng đến thị lực nếu nhiễm trùng lan rộng. Do đó, khi con có dấu hiệu nghi ngờ, nên cho trẻ đi khám bác sĩ Tai Mũi Họng để được đánh giá và điều trị đúng cách.
Các dấu hiệu và triệu chứng cha mẹ cần chú ý:
- Mệt mỏi, uể oải, bé ít chơi, kém hoạt bát hơn bình thường.
- Sốt nhẹ hoặc sốt cao tùy mức độ nhiễm trùng.
- Triệu chứng giống cảm cúm: ho, hắt hơi, đau họng, chảy mũi liên tục.
- Đau đầu, đau vùng mặt (trán, má, quanh hốc mắt), có thể nặng hơn khi cúi xuống.
- Nghẹt mũi, chảy nước mũi đặc, có màu vàng hoặc xanh.
- Đau răng hàm trên hoặc đau lan ra tai (thường dễ nhầm với đau răng thật).
- Hơi thở có mùi hôi hoặc giọng mũi khàn đặc.
5. Viêm mũi dị ứng
Viêm mũi dị ứng ở trẻ thường dễ bị nhầm với viêm xoang vì có một số triệu chứng giống nhau như nghẹt mũi hay chảy nước mũi. Tuy nhiên, hai tình trạng này khác nhau về nguyên nhân. Viêm mũi dị ứng xảy ra khi trẻ tiếp xúc trực tiếp với các tác nhân gây dị ứng như bụi nhà, phấn hoa, lông thú cưng, nấm mốc hoặc khói bụi ô nhiễm. Khi đó, niêm mạc mũi của trẻ bị viêm và sưng lên, gây ra các triệu chứng khó chịu.
Khác với viêm xoang (có thể do nhiễm khuẩn hoặc virus), viêm mũi dị ứng không lây và thường mang tính cấp tính. Nếu tránh được tác nhân gây dị ứng, triệu chứng thường giảm dần và biến mất trong vài ngày. Tuy nhiên, với những trẻ bị dị ứng theo mùa hoặc thường xuyên tiếp xúc với môi trường ô nhiễm, tình trạng này có thể tái phát nhiều lần và kéo dài, gây ảnh hưởng đến giấc ngủ, học tập và sinh hoạt hàng ngày.
Các dấu hiệu cha mẹ cần lưu ý khi trẻ bị viêm mũi dị ứng:
- Hắt hơi liên tục, hắt hơi từng tràng dài.
- Trẻ hay mệt mỏi, kém tập trung.
- Ngứa nhiều ở tai, mũi, họng hoặc vòm miệng.
- Nghẹt mũi, khó thở bằng mũi, thường xuyên phải thở bằng miệng.
- Chảy nước mũi trong, loãng (khác với viêm xoang thường chảy mũi đặc, màu vàng/xanh).
- Mắt đỏ, chảy nước mắt, ngứa và có thể sưng nhẹ quanh mắt.
6. Ngưng thở khi ngủ
Ngưng thở khi ngủ ở trẻ có hai dạng chính: trung ương và tắc nghẽn.
Ngưng thở trung ương xuất phát từ sự rối loạn trong hệ thần kinh trung ương, khiến não bộ không gửi tín hiệu điều khiển nhịp thở đều đặn.
Ngưng thở tắc nghẽn xảy ra khi đường hô hấp bị chặn lại bởi các yếu tố như amidan to, mô mềm phì đại, cấu trúc hàm nhỏ hoặc khớp cắn ngược.
Dù là loại nào, tình trạng này đều làm gián đoạn nhịp thở trong khi ngủ, gây nên tiếng ngáy to và kéo dài.
Những dấu hiệu thường gặp ở trẻ cần theo dõi:
- Thở bằng miệng khi ngủ
- Ho hoặc có cảm giác nghẹn thở
- Buồn ngủ vào ban ngày
- Tăng động hoặc hành vi bốc đồng
- Khó tập trung
- Đổ mồ hôi nhiều khi ngủ
- Gặp ác mộng hoặc sợ hãi ban đêm
- Mộng du hoặc nói mơ
- Thức giấc giữa đêm với tiếng thở hổn hển, nghẹt thở
Cách phòng ngừa các bệnh lý tai mũi họng phát triển
Thúc đẩy thực hành vệ sinh lành mạnh
Nhiều bệnh nhiễm trùng tai, mũi, họng thường do virus và vi khuẩn gây ra, vốn phát triển mạnh trong môi trường không sạch sẽ. Do đó, việc giáo dục vệ sinh đúng cách cho trẻ là vô cùng quan trọng, chẳng hạn như rửa tay bằng xà phòng và nước trước khi ăn và che miệng khi ho hoặc hắt hơi, để bảo vệ sức khỏe của trẻ và giảm thiểu nguy cơ lây lan và gây nhiễm trùng.
Áp dụng những thói quen lành mạnh
Ngoài việc rèn luyện thói quen vệ sinh tốt cho trẻ, lối sống và chế độ ăn uống của trẻ cũng rất quan trọng trong việc ngăn ngừa các bệnh liên quan đến tai mũi họng và việc đi khám bác sĩ thường xuyên. Hãy đảm bảo trẻ duy trì chế độ ăn uống đa dạng, giàu dinh dưỡng, uống đủ nước thường xuyên và nghỉ ngơi đầy đủ để duy trì hệ miễn dịch khỏe mạnh.
Xác định và quản lý dị ứng của con bạn
Viêm mũi dị ứng, và thậm chí cả viêm xoang, thường do sự hiện diện của chất gây dị ứng, chẳng hạn như bụi, phấn hoa, nấm mốc hoặc lông thú cưng. Bằng cách xác định các chất gây dị ứng của con bạn và thực hiện các biện pháp ngăn ngừa tiếp xúc với chúng, bạn có thể kiểm soát hiệu quả các triệu chứng của con và ngăn ngừa tình trạng bệnh trở nên trầm trọng hơn.
Đảm bảo con bạn được tiêm vắc-xin kịp thời
Việc đảm bảo con bạn được tiêm chủng đúng lịch có thể giúp bảo vệ trẻ khỏi các bệnh có thể dẫn đến nhiễm trùng tai, mũi hoặc họng. Các loại vắc-xin thiết yếu, chẳng hạn như vắc-xin cúm, sởi, quai bị và rubella, có thể ngăn ngừa bệnh tật và giảm nguy cơ biến chứng liên quan.
Đảm bảo chăm sóc tai đúng cách
Bụi bẩn và ráy tai tích tụ có thể làm tắc nghẽn tai và thúc đẩy vi khuẩn phát triển, dẫn đến nhiễm trùng tai. Vì vậy, bạn cần vệ sinh tai cho trẻ bằng khăn mềm ẩm để loại bỏ mọi tạp chất.
Tuy nhiên, tránh dùng tăm bông hoặc các vật dụng khác để vệ sinh bên trong tai của trẻ, vì làm như vậy có thể làm thủng màng nhĩ hoặc đẩy ráy tai vào sâu hơn. Thay vào đó, hãy đưa trẻ đến gặp bác sĩ chuyên khoa Tai Mũi Họng để được kê đơn thuốc nhỏ tai hoặc đặt lịch hẹn lấy ráy tai.
Ngoài ra, tránh cho trẻ tiếp xúc với âm thanh lớn vì đôi tai mỏng manh của trẻ có thể bị tổn thương do tiếng ồn, dẫn đến mất thính lực. Nguyên tắc chung là nếu âm thanh lớn đến mức bạn phải hét lên mới nghe được thì có thể gây hại cho tai của trẻ.
Các bệnh Tai – Mũi – Họng ở trẻ em khá phổ biến và có thể ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, giấc ngủ và sự phát triển toàn diện của trẻ. Việc nhận biết sớm các triệu chứng, hiểu rõ nguyên nhân và có hướng xử lý kịp thời sẽ giúp cha mẹ yên tâm hơn trong quá trình chăm sóc con. Quan trọng nhất, cha mẹ không nên chủ quan hoặc tự ý điều trị khi thấy con có các dấu hiệu bất thường. Thay vào đó, hãy đưa trẻ đến cơ sở y tế để được thăm khám và tư vấn chuyên môn.
>>>>> Tìm hiểu thêm thông tin về các bệnh lý Tai Mũi Họng tại đây!
