Các vấn đề ở vùng Tai Mũi Họng thường gặp – từ viêm xoang, viêm họng, chảy máu mũi đến nghẹt thở – nhưng không phải tất cả đều là “cấp cứu”. Tuy nhiên, có những tình huống rất nghiêm trọng, cần xử lý kịp thời để tránh biến chứng hoặc nguy hiểm đến tính mạng. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu: khi nào là trường hợp cấp cứu, các dấu hiệu “đèn đỏ” cần đến phòng cấp cứu ngay, và những việc cần làm trước khi đến bệnh viện.
1. Cấp cứu Tai Mũi Họng là gì và vì sao cần phân biệt ngay?
Cấp cứu tai mũi họng là bất kỳ tình trạng mà nếu chậm trễ có thể gây hậu quả nghiêm trọng như suy hô hấp, mất thính lực vĩnh viễn, nhiễm trùng lan rộng, hoặc nguy hiểm đến tính mạng. Ví dụ: chảy máu mũi không kiểm soát, dị vật ở đường thở, viêm xương chũm cấp, áp xe vùng họng…
Ở Việt Nam, không ít trường hợp người bệnh bị hóc dị vật, chảy máu mũi dữ dội hay viêm tai giữa cấp tính nhưng chủ quan, tự xử lý tại nhà. Chỉ đến khi tình trạng trở nặng mới vội vàng đến bệnh viện – lúc đó việc cấp cứu đã trở nên phức tạp hơn rất nhiều.
Việc nhận biết sớm và xử lý nhanh có thể giảm nguy cơ biến chứng như mất thính lực, tắc đường thở, lan truyền nhiễm trùng, hay thậm chí đe dọa tính mạng.
2. Những dấu hiệu và tình huống cần đến bệnh viện ngay
Trong các bệnh lý tai – mũi – họng, có những triệu chứng không thể trì hoãn hay tự xử lý tại nhà. Nếu bạn hoặc người thân gặp một trong những dấu hiệu dưới đây, hãy đến cơ sở y tế gần nhất hoặc gọi cấp cứu ngay để tránh nguy hiểm đến tính mạng.
- Khó thở, nghẹn, sưng mặt hoặc cổ
Nếu người bệnh khó thở, thở rít, khò khè, môi hoặc đầu ngón tay chuyển màu tím, hoặc ngồi dậy vẫn không thở được dễ dàng, rất có thể đường thở đang bị tắc nghẽn.
Một số nguyên nhân thường gặp: viêm thanh quản cấp, phù nề thanh môn, dị vật mắc ở họng hoặc thanh quản.
Ngoài ra, tình trạng sưng mặt, cổ sưng nhanh, khó nuốt, chảy dãi liên tục có thể là áp-xe vùng họng hoặc cổ sâu – cần được bác sĩ chuyên khoa Tai Mũi Họng xử lý cấp cứu ngay, vì có thể gây chèn ép đường thở.
Người bệnh có thở yếu, nói đứt quãng, rụt cổ, phải ngồi để thở là dấu hiệu rất nguy hiểm – tuyệt đối không chờ đợi ở nhà.
- Chảy máu mũi hoặc họng không kiểm soát được
Nếu chảy máu mũi liên tục dù đã dùng tay bóp mũi hoặc chườm lạnh, đặc biệt khi máu chảy mạnh, không đông, hoặc chảy ra phía sau họng, bạn cần đến bệnh viện.
Trường hợp này càng nguy hiểm nếu người bệnh cao huyết áp, đang dùng thuốc chống đông, hoặc có tiền sử chấn thương vùng mũi.
Khi máu chảy từ họng hoặc miệng ra nhiều, kèm khó thở hoặc lơ mơ, đó là tình huống cấp cứu cần xử trí ngay – tránh mất máu hoặc sặc vào đường thở.
- Dị vật rơi vào tai, mũi hoặc họng – đặc biệt ở trẻ em
Trẻ nhỏ rất hay cho dị vật như hạt, đồ chơi nhỏ, cúc áo, pin cúc… vào mũi hoặc tai. Nếu dị vật không thể lấy ra, gây đau, chảy máu, mủ, nghẹt mũi, ho hoặc nôn, tuyệt đối không tự lấy bằng tăm bông hoặc vật nhọn vì có thể đẩy dị vật sâu hơn.
Đặc biệt, nếu dị vật là pin cúc, cần đưa đến bệnh viện ngay lập tức vì loại pin này có thể ăn mòn niêm mạc tai hoặc mũi chỉ sau vài giờ, gây bỏng và hoại tử nặng.
Nếu người bệnh nuốt phải dị vật, ho dữ dội, tím tái, không thể nói hoặc thở, cần thực hiện sơ cứu nghẹn (vỗ lưng – ép ngực hoặc thủ thuật Heimlich) và gọi cấp cứu ngay.
- Mất thính lực đột ngột, chóng mặt dữ dội, yếu cơ mặt
Người bệnh nghe kém hoặc ù tai đột ngột, dù chỉ ở một bên tai, cũng không nên chủ quan. Đây có thể là dấu hiệu của mất thính lực thần kinh đột ngột, cần điều trị sớm trong vòng 72 giờ để bảo tồn khả năng nghe.
Nếu kèm chóng mặt dữ dội, buồn nôn, mất thăng bằng, có thể liên quan đến rối loạn tiền đình cấp hoặc viêm dây thần kinh tiền đình.
Ngoài ra, nếu méo miệng, không nhắm được mắt, yếu nửa mặt – khả năng cao là liệt dây thần kinh mặt ngoại biên. Cần đến bệnh viện để được chẩn đoán và điều trị sớm, tránh để lại di chứng.
- Nhiễm trùng nặng vùng tai, mũi, họng
Khi bị viêm xoang kéo dài, sưng đỏ quanh mắt, đau nhức vùng mặt, rất có thể viêm đã lan sang mô quanh mắt – tình trạng này cần nhập viện kháng sinh tĩnh mạch ngay.
Tương tự, các bệnh viêm tai giữa cấp có mủ, viêm xương chũm, viêm tai ngoài ác tính ở người tiểu đường hoặc suy giảm miễn dịch đều là cấp cứu tai mũi họng.
Trẻ em có sốt cao, đau tai, chảy mủ tai, ho, khó thở sau khi cảm cúm cũng cần được khám sớm, tránh biến chứng lan vào xương hoặc màng não.
- Chấn thương vùng mặt, cổ hoặc thanh quản
Tai nạn, ngã, hoặc va đập mạnh có thể gây gãy xương mũi, xương hàm, tổn thương khí quản hoặc thanh quản. Nếu người bệnh khó thở, đau khi nuốt, sưng vùng cổ, nói khàn hoặc mất tiếng, cần đưa đến khoa cấp cứu Tai Mũi Họng ngay.
Đặc biệt, chảy máu vùng cổ, tê bì mặt, méo miệng, hoặc giảm thính lực sau chấn thương là những dấu hiệu cảnh báo nguy cơ tổn thương nặng – không nên chần chừ tự điều trị.
3. Thực trạng cấp cứu Tai Mũi Họng tại Việt Nam
Theo thống kê từ Bệnh viện Tai Mũi Họng Trung ương, mỗi năm đơn vị này tiếp nhận hàng chục nghìn ca cấp cứu liên quan đến tai, mũi, họng, trong đó có không ít trường hợp đến muộn dẫn đến nguy cơ tử vong hoặc mất chức năng nghe, nói, thở vĩnh viễn.
Tại Hà Nội, riêng khoa Cấp cứu của Bệnh viện Tai Mũi Họng Trung ương ghi nhận trung bình 20–30 ca cấp cứu mỗi ngày, cao điểm có thể lên tới 50 ca, chủ yếu là hóc dị vật, chảy máu mũi, áp-xe vùng cổ, viêm tai giữa cấp có biến chứng.
Tại TP.HCM, Bệnh viện Tai Mũi Họng thành phố cho biết khoảng 15–20% số ca nhập viện trong ngày là cấp cứu, trong đó hơn một nửa đến từ trẻ em do dị vật đường thở hoặc tai – mũi.
Ở tuyến tỉnh và huyện, các bệnh viện đa khoa cũng thường xuyên tiếp nhận các ca chấn thương vùng mặt, mất thính lực đột ngột, viêm xoang lan ổ mắt hoặc viêm thanh quản cấp gây khó thở – nhưng không ít trường hợp phải chuyển lên tuyến trên vì người bệnh đến muộn.
Đáng chú ý, nhóm trẻ nhỏ và người cao tuổi là hai đối tượng dễ gặp cấp cứu tai mũi họng nhất:
- Trẻ nhỏ thường cho đồ vật vào mũi, tai, họng hoặc bị hóc dị vật khi ăn uống, chiếm gần 40% tổng số ca cấp cứu Tai Mũi Họng mỗi năm.
- Người cao tuổi, đặc biệt là những người mắc bệnh nền tim mạch, tiểu đường, rối loạn đông máu, lại dễ bị chảy máu mũi nặng, nhiễm trùng lan tỏa hoặc suy hô hấp cấp.
Một vấn đề đáng lo ngại khác là thói quen tự xử lý tại nhà. Nhiều người tự ngoáy tai sâu gây thủng màng nhĩ, tự cầm máu mũi bằng bông hoặc thuốc lá, hoặc dùng mẹo dân gian để lấy dị vật. Những cách này không chỉ làm tổn thương thêm vùng tổn thương mà còn khiến tình trạng trở nên nghiêm trọng hơn khi đến bệnh viện.
Các bác sĩ cảnh báo rằng, 70–80% biến chứng nặng trong Tai Mũi Họng đều xuất phát từ việc đến viện muộn hoặc xử trí sai cách ban đầu. Vì vậy, nhận biết sớm dấu hiệu nguy hiểm và đến cơ sở y tế kịp thời chính là yếu tố quyết định trong việc bảo vệ tính mạng và chức năng của người bệnh.
4. Lời khuyên của bác sĩ: Cách xử lý an toàn khi gặp cấp cứu Tai Mũi Họng
Theo các bác sĩ chuyên khoa Tai Mũi Họng, việc bình tĩnh và xử trí đúng trong vài phút đầu tiên có thể giúp giảm đáng kể biến chứng trước khi đến bệnh viện. Tuy nhiên, người bệnh cần hiểu rõ giới hạn của việc tự xử lý – chỉ nên hỗ trợ tạm thời, không thay thế việc khám và điều trị chuyên khoa.
- Khi bị chảy máu mũi
+ Giữ tư thế ngồi thẳng, hơi cúi nhẹ đầu về phía trước để máu chảy ra ngoài, tránh ngửa đầu vì dễ làm máu tràn xuống họng gây sặc.
+ Dùng tay bóp chặt phần mềm mũi ngay dưới sống mũi trong khoảng 10–15 phút liên tục, có thể chườm lạnh lên mũi hoặc trán.
+ Nếu máu vẫn chảy không ngừng, hoặc người bệnh chóng mặt, mệt, mặt tái, có bệnh tim mạch hoặc đang dùng thuốc chống đông, cần đến viện ngay lập tức.
- Khi nghi có dị vật trong tai, mũi, họng
+ Tuyệt đối không tự dùng tăm bông, nhíp hay vật nhọn để lấy dị vật vì dễ đẩy sâu hơn, gây rách niêm mạc hoặc thủng màng nhĩ.
+ Nếu dị vật là pin cúc, hạt đậu, hạt ngô, hay đồ vật nhỏ bằng kim loại, phải đưa đến bệnh viện ngay – đặc biệt là pin cúc có thể gây bỏng hóa học trong vài giờ.
+ Với trường hợp nuốt phải dị vật, nghẹn, ho sặc, tím tái, hãy gọi cấp cứu 115 hoặc đưa đến cơ sở y tế gần nhất – không cố “vỗ lưng” hoặc “móc họng” nếu không được hướng dẫn đúng cách.
- Khi đau tai hoặc nghe kém đột ngột
+ Giữ tai khô ráo, không ngoáy tai, không nhỏ thuốc hay dầu nếu chưa có chỉ định của bác sĩ.
+ Nếu có cảm giác ù tai, chóng mặt, hoặc nghe kém đột ngột ở một bên tai, nên đi khám chuyên khoa trong vòng 24–48 giờ đầu – đây là “thời gian vàng” để giữ lại khả năng nghe.
- Khi sưng cổ, đau họng hoặc khó thở
+ Ngồi thẳng, hít thở chậm, giữ bình tĩnh, không cố nuốt nước hoặc thức ăn nếu đau nhiều.
+ Tránh nằm ngửa, không tự uống thuốc giảm đau mạnh hay kháng sinh còn thừa.
+ Nếu cổ sưng nhanh, khó thở, thở khò khè, tím tái hoặc nuốt không được, cần đến bệnh viện cấp cứu ngay – có thể là áp-xe vùng họng hoặc tắc đường thở.
- Khi bị chấn thương vùng mặt, cổ hoặc thanh quản
+ Nếu có chảy máu, sưng, đau dữ dội hoặc biến dạng vùng mũi, miệng, cổ, hãy giữ nguyên tư thế, cố định vùng cổ nếu nghi có tổn thương.
+ Không tự xoa bóp, không nắn chỉnh xương, không uống nước hoặc ăn uống khi chưa được bác sĩ thăm khám.
+ Gọi 115 hoặc đến bệnh viện có khoa Tai Mũi Họng hoặc chấn thương hàm mặt càng sớm càng tốt.
5. Khuyến nghị của bác sĩ dành cho người bệnh Việt Nam
- Luôn lưu sẵn số điện thoại cấp cứu 115 và địa chỉ bệnh viện Tai Mũi Họng hoặc đa khoa gần nhất trong điện thoại.
- Khi gọi cấp cứu, hãy mô tả rõ triệu chứng chính: “Khó thở”, “Chảy máu không cầm”, “Nuốt không được”, “Không nghe được”, “Trẻ hóc dị vật”… Việc cung cấp thông tin cụ thể giúp bác sĩ chuẩn bị sẵn phương án xử trí.
- Không tự ý dùng thuốc (đặc biệt là kháng sinh, thuốc nhỏ tai, thuốc xịt mũi hoặc thuốc giảm đau mạnh) nếu chưa có hướng dẫn chuyên môn.
- Với người cao tuổi, trẻ em hoặc bệnh nhân có bệnh nền như tiểu đường, tim mạch, rối loạn đông máu, suy giảm miễn dịch… – nên đến viện sớm hơn ngay khi có biểu hiện bất thường, vì nhóm này dễ gặp biến chứng nhanh và nặng.
- Sau khi được xử trí cấp cứu, cần tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ, tái khám đúng hẹn, không tự ngưng thuốc hoặc thay đổi liều.
Trong các tình huống liên quan đến tai – mũi – họng, chỉ cần chậm trễ vài giờ cũng có thể khiến một ca cấp cứu đơn giản trở thành biến chứng nặng. Vì vậy, nếu bạn nghi ngờ có vấn đề nghiêm trọng, hãy đi viện sớm hơn một bước, thay vì để mọi thứ “qua đêm”.
>>>>> Tìm hiểu thêm thông tin về các bệnh lý Tai Mũi Họng tại đây!
